Fort en stopplaats

maart 2021

Nog voor de Vecht in een ruime bocht zuidwaarts buigt, kun je vanaf de ’s Gravenlandse weg links een smalle weg op die je de polder invoert: de Keverdijk. Tot 1966 reed je hier op het grondgebied van de gemeente Weesperkarspel. Dit gedeelte ten oosten van Weesp bestond tot 1876 uit 6 kleine polders (zie groene boekje: molens in Weesperkarspel deel 3) In dat jaar werden ze samengevoegd tot de Nieuwe Keverdijkse polder. Rond die tijd werd hier een spoorweg, de Oosterspoorweg,  aangelegd van Amsterdam naar Zutphen, door een voorganger van de NS: de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Op de plek waar deze de Keverdijk kruiste kwam een stopplaats, Keverdijkseweg genaamd. Weesperkarspel heeft dus echt een soort station gehad! Zo’n stopplaats had minder voorzieningen dan een echt station; geen bediende seinen en wissels bijvoorbeeld. Deze stopplaats werd in 1874 in gebruik genomen en al in 1930 opgeheven.    

In de jaren 40 werd de scherpe bocht in de spoorweg afgevlakt en kwam deze 150 meter noordelijker te liggen. Bij de voormalige spoorwegovergang, nog steeds te zien aan een bolling in het land, staan nu nog twee huizen. Een was een stenen  opzichterswoning, gebouwd tijdens de aanleg van het spoor, de andere was een  wachterswoning. Deze is van hout want ondertussen was fort Uitermeer gebouwd, niet ver van daar aan de Vecht. De vestingwet schreef voor dat alle gebouwen in het schootsveld van een fort van hout moesten zijn, zodat ze in geval van oorlog gemakkelijk neergehaald konden worden. Ook de stenen woning kreeg houten wanden. U kent wellicht de rij houten huizen aan het begin van de Utrechtseweg in Weesp. Ook deze stonden in een schootsveld.

Tussen fort Uitermeer en de Keverdijk staat een voormalige mitrailleur-kazemat, Keverdijk genaamd. Een bouwwerk van gewapend beton met muren van 1.50 m dik. Dit maakte deel uit van de Vesting Holland en is in 1932 gebouwd. Het diende ter verdediging van de onder water gezette stukken land. In de laatste oorlog had dat echter weinig zin door de grote inzet van vliegtuigen. Nu is deze bunker deels bedekt met gras en bomen een markant punt naast de fraaie boerderij Overhorn.

Naast deze kazemat en het fort had Weesperkarspel meer militaire objecten. Nog twee forten, die evenals Uitermeer, deel uitmaakten van de Stelling van Amsterdam. Fort Nigtevecht, gebouwd in 1904 en fort Bijlmer (1868) of voluit: Fort in de Laander- en Westbijlmerpolder. Dit laatste is verdwenen bij de aanleg van de Bijlmer. De andere twee hebben een heel andere functie gekregen. Zo is Fort Nigtevecht van natuurmonumenten en zijn er een herdenkingsplaats, horeca en culturele mogelijkheden. Uitermeer is een bloeiende horecagelegenheid en in de nabijgelegen plofhuisjes worden voor muziek- en theatervoorstellingen gebruikt.

Dit stukje geeft een inkijk in een klein deel van het boeiende verleden van het oude Weesperkarspel, weliswaar al 55 jaar  geleden verdwenen, maar met toch nog een paar markante overblijfselen.

Tjark Keijzer