Illegaal

(maart 2022)

Als hij de vloer van zijn bovenverdieping openmaakt om leidingen aan te leggen, ontdekt Klaas Rozendaal een holle ruimte, boven de schuifdeuren in de woonkamer. Zijn oog valt op een grijs voorwerp dat daarin ligt. Als hij dat met moeite eruit haalt, blijkt het een grote, platte steen te zijn. Op de steen zijn vaag afbeeldingen zichtbaar. Klaas heeft nog contact met de vorige bewoner; Louis Beekvelt. Die had tot 1995 een drukkerij, gevestigd in een schuur achter de woning. De schuur diende in de dertiger jaren als werkelozenkeet en stond toen op een andere plek.

 Beekvelt vertelde dat die steen gebruikt werd voor illegaal drukken (litho) in de oorlog, maar dat het hem te link werd en hij de steen dus in die ruimte had verstopt. Uit menig onderduikverhaal komen dit soort ruimtes ook voor als verstopplaats voor onderduikers. Het verzet was in de oorlog niet alleen actief met illegaal drukken maar ook verder nog actief in Weesperkarspel. Zo hebben verzetsmensen uit Geinbrug  de springladingen, die de Duitsers onder de hoge brug hadden aangebracht, onklaar gemaakt; een gevaarlijke actie. 

Je kunt het je nu niet goed meer voorstellen dat er een tijd was dat elke uiting op papier of anderszins onder censuur stond en dat dus de vijandonwelgevallig nieuws illegaal verspreid moest worden. Alleen de bezetter-vriendelijke pers mocht het nieuws brengen, dat daardoor, heel eenzijdig, de waarheid van de vijand verkondigde. Of komt het u toch bekend voor? Je ziet hoe het Russische volk wordt misleid in doel en verloop van de oorlog in Oekraïne. De kritische pers in Rusland is monddood gemaakt en de buitenlandse journalisten ontvluchten onder dreiging van gevangenisstraf het land. Maar ook in onze vreedzame wereld wordt de waarheid soms geweld aangedaan. Denk maar aan Fake-nieuws dat op ruime schaal verspreid wordt.

4 en 5 mei naderen weer en ook de herdenking op onze eigen begraafplaats bij het beeld “Ongebroken Verzet”. We denken dan ook terug aan de vele mensen die hun leven hebben gegeven voor het verspreiden van een andere waarheid dan die van de bezettende macht. De drukkers en verspreiders van de illegale kranten: Trouw, Het Parool, Vrij Nederland, de Waarheid en allerlei andere geschriften.

Het monument op het deel van het Weteringplantsoen in Amsterdam dat H.M. van Randwijkplantsoen heet, bevat een tekst van deze verzetsman, dichter en journalist. In de oorlog was het een fusillade-plaats waar onder meer 30 verzetsmensen werden geëxecuteerd. De woorden laten zien hoe belangrijk verzet is:

Een volk dat voor tirannen zwicht

Zal meer dan lijf en goed verliezen

Dan dooft het licht.

Tjark Keijzer