LEESTEKENS IN HET LANDSCHAP

Januari 2023

Dat klinkt vreemd, nietwaar? Je ziet wel eens kunstwerken in het landschap. Gekleurde, gebogen metalen vormen op vierkanten, zoals bij de nieuwe brandweerkazerne aan de Loosdrechtdreef  in Nellestein.  Misschien heeft u weleens de reusachtige hurkende figuur van staaldraad op de dijk bij Lelystad gezien of de bomen, geplant in de vorm van een  kathedraal, bij Almere. Allemaal door de mens in het landschap geplaatste werken. Staan er ergens uitroeptekens, komma’s, vraagtekens en dergelijke van steen, hout, metaal of kunststof in het land? Of moeten we uitzien naar een boom die krom als een vraagteken is gegroeid?

Nee, bedoeld is dat je naar het landschap kijkt alsof je het leest. De leestekens, bedoeld als een tijdelijk rustpunt in het kijken, die een vraag bij je oproepen, je blik even trekken of je een O, ja-gevoel geven. Stel, je loopt over de Kanaaldijk richting fort Nigtevecht. Je bent net onder de hoge brug door en je kijkt naar rechts. Je ziet dan een sloot onderaan de dijk, meerdere sloten die daar op uitkomen en in de verte de boerderijen aan het Gein. Maar midden in het weiland staat een groepje bomen. Dat zie je maar zelden in onze omgeving. Je kan je dus afvragen wat dat bosje daar doet.  Welnu, dat is een pestbosje.

Tot halverwege de 19e eeuw kwamen er regelmatig allerlei epidemieën onder het vee voor. Veepest, miltvuur, longziekte en veetyfus waren de meest voorkomende. Net als nu met bijvoorbeeld de vogelgriep, werd het besmette vee geruimd; een groot offer om erger te voorkomen. Tegenwoordig komt de destructiewagen langs, maar toen moest de boer zelf de kadavers .weg werken. Deze bleven nog lang besmettelijk, zeker bij miltvuur en werden daarom ver van de boerderij in een diepe kuil gegooid. Er ging ongebluste kalk of creoline overheen en daarna een laag aarde. De plek werd omgraven door sloten en soms afgezet met prikkeldraad. En ter markering werden er bomen op geplant. Men kwam daarna niet meer op die gevaarlijke plaats en ook het vee kon er niet meer bij. Dat met name miltvuur (anthrax) lang gevaarlijk blijft, blijkt wel uit het feit dat als er mensen bij opgravingen per ongeluk op zo’n plek stuitten, men alsnog besmet kon raken.

In 1855 wordt de plicht, besmet vee af te maken, opgeheven. De meeste  ziekten konden inmiddels met een serum bestreden worden. Dat heden ten dage er nog steeds grote aantallen dieren geruimd worden, komt omdat de dieren vaak niet ingeënt mogen worden. De economie is zo belangrijk dat de overheid niet wil dat er gevaccineerd wordt, omdat dat de handel met het buitenland zou kunnen schaden. Liever worden er duizenden en soms miljoenen dieren afgemaakt, wat tot veel dierenleed en verdriet bij boeren en dierenvrienden leidt.

Dat kleine bosje, dat je vanaf de Kanaaldijk ziet, is dus een pestbosje; een leesteken in het landschap, dat je even doet stilstaan bij de geschiedenis van ons agrarisch dorp.