Dampen en gassen
Alleen de Sluishaan op het dak van Greet en Maurits Dalmulder en de witte villa aan de overkant van het Amsterdam-Rijnkanaal wijzen nog naar de rijke industriële geschiedenis van Driemond.
Tot aan de zeventiger jaren stonden er nog een vijftal fabrieken. Naast Sluis waren dat Otten, de Gaasp, aan de ’s Gravenlandse weg Bronswerken en bij de villa, de Ammoniakfabriek. De komst van deze laatste ging niet zonder slag of stoot: Uit de notulen van een gemeentraadsvergadering van Weesperkarspel uit 1903 blijkt dat de heren van Elst en Matthes uit Amsterdam een bouwvergunning aanvragen voor het “oprichten van eene door stroom en zuigers gedreven Chemische fabriek op de percelen (….) aan de Stammerdijk”
Blijkbaar waren B&W er niet gerust op en hadden zij een ingenieur van Rijkswaterstaat opdracht gegeven te onderzoeken hoe de toestand was. “ter plaatse waar de tegenwoordige tot opruiming bestaande Chemische fabriek van requestanten (indieners van het verzoek) te Amsterdam aan het licht heeft gebracht dat neerslaande dampen en gassen in de omgeving veel hinder veroorzaken.”
Geschrokken winnen B&W inlichtingen in bij boeren in de naaste omgeving en ook de Van Houten Cacaofabriek toont zich een fel tegenstander van de komst van de fabriek. Hoewel die er ook geen been in zag allerlei viezigheid op het Smalweesp te lozen. Zij komen met een reeks argumenten om de vergunning te weigeren: De omgeving bestaat bijna uitsluitend uit zuivelverwerkende veeteelt en die is uiterst gevoelig voor de invloed van chemische stoffen. “…dat bovendien schade is te vreezen aan gebouwen en getimmerten in den omtrek en verontreiniging van de openbare wateren door het afvoeren van het fabriekswater dat na lozing onreine bestanddelen zal bevatten.” Men vreest ook voor brand en ontploffing. De Stammerdijk is een “gezochte wandelweg” en men verwacht hinder voor het verkeer ook op het aan de overzijde gelegen Zandpad.
De aanvragers pikken de weigering niet en zoeken het hogerop. En daarop moet burgemeester Bletz naar de Raad van State in Den Haag om het standpunt van zijn raad te verdedigen. Hier wijst hij er op dat een kleine plattelandsgemeente als Weesperkarspel niet het geld en de deskundigheid in huis heeft om de naleving van eventuele vergunningen goed te controleren. Het mag niet baten: Het raadsbesluit wordt vernietigd. In 1904 lees je in de notulen dat B&W een aanvraag voor het bouwen van een fabriek plus drie houten loodsen wordt goedgekeurd mits ze zich stipt houden aan de politieverordeningen …… het moede hoofd in de schoot!
Het zou nog lang duren voor de vervuiling door de industrie, denk bij ons in de buurt aan Philip Duphar en de stortingen op de Diemerzeedijk, echt aan wettelijke banden werd gelegd. 110 jaar geleden kwam al een gemeenteraad op voor de gezondheid van haar burgers – een voorbeeld voor velen!
Tjark Keijzer
